Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα: εσύ μπορείς να το χωνέψεις;

Τα μεταλλαγμένα ή, πιο σωστά, γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα έχουν απασχολήσει πολλές φορές την κοινή γνώμη κατά την τελευταία εικοσαετία, ενώ εδώ και δύο μήνες, το ζήτημα έχει επανέλθει στο προσκήνιο χάρη στη νέα εκστρατεία της Greenpeace. Με αφορμή την εκστρατεία αυτή, λοιπόν, θα πρέπει να αναρωτηθούμε: πόσοι από μας είμαστε ενημερωμένοι σχετικά με το ζήτημα; Πόσοι από μας ξέρουμε τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε και τι στάση θέλουμε να κρατήσουμε; 

από πρόσφατη διαμαρτυρία της greenpeace στη Γερμανια

Στο σημείο αυτό, ανοίγω παρένθεση για να γίνει μια σημαντική διάκριση: χρησιμοποιείται ο όρος "γενετικά τροποποιημένα" κι όχι "μεταλλαγμένα" τρόφιμα. Οι δύο όροι μοιάζουν όμοιοι, όμως υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ τους.  Η μετάλλαξη είναι μια τυχαία, φυσική διαδικασία, η οποία μπορεί να έχει επιπτώσεις θετικές (δηλαδή να συμβάλλει στην επιβίωση του είδους), αρνητικές (δηλαδή να προκαλέσει την εξαφάνιση του είδους) ή ουδέτερες (ουσιαστικά, καμία επίπτωση). Τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα, όμως, δεν είναι αποτέλεσμα φυσικής διαδικασίας, αλλά ανθρώπινης παρεμβολής, με την εισαγωγη ξένων γονιδίων στο DNA τους. Ουσιαστικά, ο άνθρωπος επεμβαίνει με σκοπό το είδος να αποκτήσει άλλα χαρακτηριστικά από τα αρχικά του, να γίνει κάτι που ο άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει για δικούς του σκοπούς.  

Υπάρχουν αρκετοί επιστήμονες που τάσσονται υπέρ των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων. Υποστηρίζουν, μάλιστα, ότι το κόστος παραγωγής τους είναι χαμηλότερο, ότι η ποιότητά τους είναι καλύτερη -αφού θεωρητικά είναι πιο ανθεκτικά σε ασθένειες- και ότι θα μπορούσαν να λύσουν το πρόβλημα της πείνας, εφόσον η παραγωγή θα αυξανόταν κατακόρυφα. Υποστηρίζουν, ακόμα, ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και ως φάρμακα. Ως ιδέα, ίσως να μη φαίνεται τόσο κακή. Τι γίνεται όμως στην πράξη; 

Καταρχάς, έρευνες έχουν αποδείξει ότι η γενετικά τροποποιημένη καλλιέργεια δεν είναι καλύτερη σε ποιότητα, ούτε πιο ανθεκτική σε ασθένειες. Μάλιστα, έχουν σημειωθεί περιπτώσεις, κατά τις οποίες τα παράσιτα απέκτησαν ανθεκτικότητα στα γονίδια που υποτίθεται ότι θα τα καταπολεμούσαν (γενετική ανταλλαγή). Επιπλέον, το επιχείρημα ότι τα γενετικά τροποποιημένα θα μπορούσαν ως απομηχανής θεός να λύσουν το πρόβλημα της πείνας, είναι μάλλον υπεραπλουστευτικό, ίσως και αφελές. Το πρόβλημα της πείνας οφείλεται κυρίως στις κακές πολιτικές των υπερδυνάμεων και στις μεγάλες ανισότητες του καπιταλισμού και η λύση θα πρέπει να έρθει από μια συνολικότερη πολιτικο-οικονομική αλλαγή. 

Όσον αφορά στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα αποτελούν το μεγαλύτερο εχθρό της βιοποικιλότητας. Τα φυτά που προκύπτουν στις νέες καλλιέργειες διαφέρουν κατά πολύ από τις κλασικές τοπικές ποικιλίες, είναι ευάλωτα σε φυσικούς παράγοντες και χρειάζονται πρόσθετη υποστήριξη - περισσότερο λίπασμα - για να επιβιώσουν. Ως αποτέλεσμα, υποβαθμίζουν τα εδάφη. Επιπλέον, είναι μονοκαλλιέργειες (δηλαδή δεν επιτρέπουν σε άλλου είδους καλλιέργειες να αναπτυχθούν στο χωράφι) και η ιστορία έχει δείξει ότι αυτές αποτελούν ένα χρεωκοπημένο σύστημα καλλιέργειας. 

Όσον αφορά στις επιπτώσεις στον άνθρωπο, προκαλούν αύξηση και εμφάνιση νέων αλλεργιών και αύξηση ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά, ενώ δεν αποκλείεται να έχουν και τοξική δράση. 

Τέλος, πολύ σημαντικές είναι και οι επιπτώσεις σε κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο. Οι γενετικά τροποποιημένοι σπόροι έχουν πνευματικά δικαιώματα (!) και πωλούνται σε φτωχές χώρες  ή αγροτικές περιοχές από μεγάλες πολυεθνικές (π.χ. Monsanto), με τον όρο οι γεωργοί να μην κρατήσουν σπόρο. Όπως είναι προφανές, αυτή η πρακτική δημιουργεί μια σχέση εξάρτησης, απ' την οποία μόνο η πολυεθνική βγαίνει κερδισμένη. Για κάποιο διάστημα,λοιπόν,  η παραγωγή παέι πολύ καλά όμως, από ένα σημείο και μετά αρχίζει να πέφτει, αφήνοντας τους αγρότες υπερχρεωμένους. Κλασικό παράδειγμα είναι αυτό των βαμβακοφυτειών στην Ινδία στα μέσα της δεκαετίας του '90. Η εξαθλίωση που επήλθε ήταν τόσο μεγάλη, που πολλοί αγρότες αναγκάστηκαν να αυτοκτονήσουν, γιατί δεν άντεχαν να χρωστάνε. Ακόμα, έχουν σημειωθεί μέχρι και μηνύσεις των πολυεθνικών εναντίον παραγωγών που κράτησαν σπόρο.  

Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα είναι ένας βιασμός της φύσης,  ένας κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και μια πρακτική που ενισχύει τις σχέσεις εξάρτησης-υποτέλειας και εξυπηρετεί μόνο τα οικονομικά συμφέροντα των καπιταλιστικών κολοσσών. Αν δούμε προσεκτικά αυτά που υποτίθεται ότι μπορεί να κερδίσουμε με αυτά που έχουμε να χάσουμε, είναι ξεκάθαρο ότι το διακύβευμα είναι μεγάλο. 

"Τροφή για Σκέψη"